Ik had in het verleden al een paar keer eerder Zeeland bezocht, maar nog nooit het eiland Schouwen-Duiveland. Dit eiland bestond ooit uit vier eilanden, Schouwen, Duiveland, Dreischor en Bommenede, maar door de eeuwen heen zijn deze eilanden aan elkaar gegroeid. Ik kies als uitvalsbasis een modern bungalowpark bij Bruinisse.
Het eiland Schouwen-Duiveland is in 1953 niet ontzien bij de watersnoodramp, sterker nog, verschillende dorpen van dit eiland hebben veel inwoners verloren. Zo op het eerste gezicht zie je dat niet terug, maar als je wat dieper gaat kijken zie je toch nog veel herinneringen aan deze grote ramp die Nederland, en dan vooral Zeeland in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 trof.
Mijn zoektocht begint bij het watersnoodmuseum in Ouwerkerk. De locatie voor dit museum in niet toevallig gekozen. Op deze plaats werd in 1953 een groot gat in de dijk geslagen. Het duurde nog tot november voordat dit gat gedicht kon worden met vier caissons, grote rechthoekige betonnen bakken, ooit gebruikt als basis voor kunstmatige havens na de landing in Normandië in 1944. Het museum maakt met een mengelmoes van oude expositiematerialen en moderne technologische hulpmiddelen een afwisselend overzicht van de ramp zelf, maar vooral ook van de gebeurtenissen na de ramp: Oude dijken tot 1953 en de start van de Deltawerken na 1953. Indrukwekkend is de videovloer waarop de namen van overledenen wordt geprojecteerd. Bij elke naam wordt een verhaal verteld. Even verderop staan uit de zee geviste kopjes, brillen en koffers uitgestald. Het zijn stille getuigen van een vreselijke verdrinkingsdood.
In het museumwinkeltje koop ik de Atlas van de watersnood 1953. In deze atlas worden alle 96 stroomgaten door Koos Hage voor het eerst in kaart gebracht. Tijdens zijn onderzoek stuitte hij op zeer bijzondere, direct na de ramp gemaakte luchtfoto's. Alle dijkdoorbraken worden verhelderd door drie elementen: een oude luchtfoto, een moderne topografische kaart en een interview met een ooggetuige. Dit maakt dit boek tot een bijzonder boek. En ik gebruik deze atlas als leidraad om belangrijke locaties uit 1953 in Schouwen-Duiveland te bezoeken. Zo rijd ik door het verdwenen plaatsje Capelle, vlak bij Zierikzee. Dit gehucht bestond voor 1953 uit een twintigtal arbeidershuisjes, enkele boerderijen en een cichoreifabriekje. Tijdens de stormvloed stortten de in slechte staat verkerende huisjes in. Slechts twee huizen bleven overeind staan en bijna de helft van de inwoners is in die nacht omgekomen.
Een andere plek uit de atlas is de dijk bij Dreischor. Op de oude luchtfoto zie je meerdere stroomgaten waar het water een vrije doorgang zoekt en vindt. In deze tijd is deze dijk niet meer een zeedijk, maar een verhoging in het landschap. Even verderop ligt een nieuwe, grote en kaarsrechte zeedijk, een van de vele uitvloeisels van de Deltawerken. De derde plek had ik al aangestipt: De dijkdoorbraak van Ouwerkerk, de locatie van het Watersnoodmuseum. Op de oude luchtfoto zie je hoe de vier caissons in het gat zakken en zo na een half jaar een einde maakten aan het steeds weer overstromen van de landbouwgronden met zout water. Het dichten van deze laatste dijk betekende ook het einde van de oude kleine dijken en de start van de grote Deltawerken.
Een ramp als in 1953 zou nooit meer in Nederland mogen gebeuren en is tot nu toe ook nog niet gebeurd. Vandaag de dag vliegen Nederlandse wateringenieurs met hun opgedane kennis van de Deltawerken, de hele wereld over om overstromingen te voorkomen.
Jan Jaspers, uw gids in Nederland
Write a comment